PFAS in Brugge

PFAS – of (poly- en perfluoralkylstoffen) – zijn chemische stoffen die water-, vet- en vuilafstotend zijn.  Deze stoffen zijn echter ook niet of nauwelijks afbreekbaar. Sommige PFAS-stoffen kunnen daarom een risico vormen voor de gezondheid.

PFAS-verontreiniging is overal in Vlaanderen een aandachtspunt. De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) voert onderzoeken uit om in kaart te brengen waar er problemen zijn op het vlak van PFAS-verontreiniging. Dit is ook het geval in Brugge. De aandacht gaat naar locaties waar vroeger met PFAS-houdend blusschuim werd gewerkt, waterlopen en PFAS-gevoelige locaties.

OVAM: Op gronden waar er mogelijk sprake is van een PFAS-verontreiniging, kan een bodemonderzoek uitgevoerd worden om de PFAS-verontreiniging in kaart te brengen.  De OVAM en Vlaanderen geven aan wat er in welk geval moeten worden gedaan. De bodemonderzoeken zelf worden door een erkend bodemsaneringsdeskundige uitgevoerd. 

Departement Zorg: OVAM werkt nauw samen met het Departement Zorg. Op basis van de gekende gegevens maken zij een inschatting van de mogelijke risico’s voor de volksgezondheid.
Is er een mogelijk risico? Dan vraagt het Departement Zorg aan de Stad om ‘no regret-maatregelen’ te communiceren. Dat zijn preventieve veiligheidsmaatregelen (bijvoorbeeld geen groenten of eieren uit eigen tuin eten, grondwater niet gebruiken, …) in afwachting van verder onderzoek.  De Stad brengt de mensen die dicht bij de locatie wonen of grond hebben (bijvoorbeeld binnen 100 meter of verder indien nodig) op de hoogte met een brief. Het Departement Zorg verwittigt bewoners met een eigen waterput in de buurt van de locatie. Ook na een bodemonderzoek kan het nodig zijn dat er no regret-maatregelen blijven gelden.

Juni 2021: risico's geïnventariseerd

De Vlaamse lokale besturen, waaronder Brugge, maakten een inventaris van mogelijke gronden met een verhoogd risico op PFAS-verontreiniging. Op basis van die input voerden bodemdeskundigen in opdracht van de OVAM bodemonderzoeken. Deze gebieden kregen prioriteit: woon- en drinkwatergebieden rond terreinen waar de brandweer in het verleden heeft geblust met fluorhoudend blusschuim.
De opmaak van de inventaris gebeurde in twee fases:

1.  In een eerste fase bracht de Stad alle terreinen in kaart waar in het verleden fluorhoudend blusschuim werd gebruikt, bijvoorbeeld oefenterreinen van de brandweer of industriële vloeistofbranden.
2. In een tweede fase onderzocht de Stad waar er bepaalde risicoactiviteiten werden uitgebaat, waarbij mogelijks PFAS-houdende producten in het productieproces werd gebruikt.

Juni – juli 2021: inventaris gaat naar OVAM en het Departement Zorgt

De Stad bezorgde deze inventaris vervolgens aan de OVAM en het Departement Zorg. Op basis van hun ervaring en knowhow evalueren zij of bepaalde activiteiten een grotere kans hebben op PFAS gebruik. Waar nodig, zal de bodem onderzocht moeten worden.

Vanaf juli 2021 : start bodemonderzoeken

De OVAM startte in Vlaanderen met bodemonderzoeken op terreinen waar in het verleden fluorhoudend blusschuim werd gebruikt (eerste fase). Er zijn ondertussen al heel wat onderzoeken gebeurd. Op andere locaties moet het onderzoek nog uitgevoerd worden.

Op sommige plaatsen gelden er ‘no-regretmaatregelen’. Dat zijn preventieve veiligheidsmaatregelen (bijvoorbeeld geen groenten of eieren uit eigen tuin eten, grondwater niet gebruiken …) in afwachting van verder onderzoek.

Blankenberge Steenweg

• Tijdens een oriënterend bodemonderzoek werden er concentraties aan PFAS aangetroffen die een duidelijke aanwijzing zijn van een ernstige bodemverontreiniging in het grondwater op een terrein ter hoogte van de Blankenbergse Steenweg 12-16. Deze verontreiniging is niet op het terrein zelf ontstaan, maar wel op een naburig terrein in het verleden. Via onderstroming heeft de verontreiniging zich verspreid.
• De volgende stap is een uitgebreider onderzoek, een zogenaamd beschrijvend bodemonderzoek, waarbij de omvang van de verontreiniging in kaart wordt gebracht en er wordt nagegaan of sanering noodzakelijk is.
• Augustus 2023: Departement Zorg adviseerde no regret-maatregelen, op en rond deze site.
•  
  • No regret-maatregelen binnen een straal van 500 meter m.b.t. het gebruik van grondwater. Bekijk meer informatie op de website van Vlaanderen.
• De betrokken eigenaars en bewoners ontvingen hierover een brief.

Lodewijk Coiseaukaai 15 (opgeheven)

Mogelijks gebruik PFAS-houdend blusschuim bij incidenten op terrein.

• Tot oktober 2022: no regret-maatregelen werden afgekondigd in een straal van 100 meter rond het perceel. (aanleiding was het gebruik van bepaalde producten bij incidenten op het terrein volgens informatie van de hulpverleningszone).
• Volgens meer recente informatie van de hulpverleningszone werd toch geen PFAS-houdende middelen gebruikt hij de incidenten op het terrein in het verleden. Deze informatie werd doorgegeven aan Vlaanderen. Er zal dan ook geen onderzoek op de site uitgevoerd worden.
• November – december 2022: de no regret-maatregelen werden opgeheven. De betrokken eigenaars en bewoners ontvingen hierover een brief van de Stad.

Maleveld

• Tijdens een oriënterend bodemonderzoek uitgevoerd in opdracht van de OVAM werden er concentraties aan PFAS aangetroffen die een duidelijke aanwijzing zijn van een ernstige bodemverontreiniging in het grondwater op het terrein. De oorzaak wordt gelinkt aan de voormalige stortplaats (1973 – 1994).
• De volgende stap is een uitgebreider onderzoek, een zogenaamd beschrijvend bodemonderzoek, waarbij de omvang van de verontreiniging in kaart wordt gebracht en er wordt nagegaan of sanering noodzakelijk is.
• Maart - April 2023: Departement Zorg adviseerde no regretmaatregelen, op en rond deze site.
• No regretmaatregelen binnen een straal van 500 meter m.b.t. het gebruik van grondwater. Bekijk meer info op de site van Vlaanderen.
  De betrokken eigenaars en gebruikers ontvingen hierover een brief. Een deel van de perimeter met no regret-maatregelen bevindt zich op grondgebied Damme. De gebruikers en bewoners op grondgebied Damme, werden door het gemeentebestuur van Damme verwittigd.

Oefenterrein hulpverleningszone Walweinstraat

•  
  • Voor oktober 2022: Algemene no regret-maatregelen gelden in een perimeter van 100 meter rond het perceel, in afwachting van verder onderzoek.
  • Tijdens een verkennend bodemonderzoek (resultaten eind oktober 2022 gekend bij de Stad) uitgevoerd in opdracht van de OVAM werden er concentraties aan PFAS aangetroffen die een duidelijke aanwijzing zijn van een ernstige bodemverontreiniging in het vaste deel van de aarde en in het grondwater op het terrein. Het gebruik van PFAS-houdende blusschuimen tijdens brandweeroefeningen op de site Walwein in het verleden (periode 1962 tot circa 2015) ligt aan de basis van deze verontreiniging.
  • De volgende stap is een uitgebreider onderzoek, een zogenaamd beschrijvend bodemonderzoek, waarbij de omvang van de verontreiniging in kaart wordt gebracht en er wordt nagegaan of sanering noodzakelijk is. De hulpverleningszone kreeg de opdracht om dit beschrijvend bodemonderzoek op te starten.
  • Oktober – november 2022: Het Vlaams Departement Zorg adviseerde de Stad om de no regret-maatregelen te actualiseren en te verstrengen, op en rond deze site.

Er wordt een onderscheid gemaakt, namelijk:

• No regret-maatregelen op de site en in een zone van 100 meter rond  de site, vanaf de perceelsgrens.
• No regret-maatregelen binnen een straal van 500 meter m.b.t. het gebruik van grondwater.  Bekijk meer informatie op de website van Vlaanderen.
  De betrokken eigenaars en bewoners ontvingen hierover een brief van de Stad.

Oefenterrein hulpverleningszone Pathoekeweg

• No regret-maatregelen gelden in een perimeter van 100 meter rond het perceel, in afwachting van verder onderzoek. Bekijk meer informatie op de website van Vlaanderen.
• Er zijn nog geen resultaten van een verkennend bodemonderzoek gekend.

Ryckevelde – terrein van defensie ’t Maandagsche (gelegen in Beernem).

• Tijdens een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd in opdracht van de OVAM werden er concentraties aan PFAS aangetroffen die een duidelijke aanwijzing zijn van een ernstige bodemverontreiniging in het vaste deel van de aarde en in het grondwater op het terrein.
• Het Departement Zorg adviseerde no regret-maatregelen, op en rond deze site. Er wordt een onderscheid gemaakt:
•  
  • No regret-maatregelen op de site en in een zone van 100 meter rond de site, vanaf de perceelsgrens (volledig binnen grondgebied Beernem)
  • No regret-maatregelen binnen een straal van 500 meter m.b.t. het gebruik van grondwater. Gezien een aantal percelen binnen deze straal van 500 meter op Brugs grondgebied gelegen zijn, vermelden we deze info hier ook. Bekijk meer info op de site van Vlaanderen.
    De betrokken landbouwers werden aangeschreven door de Stad.

Terrein aan de Zeelaan (Lissewege).

• Tot oktober 2022: No regret-maatregelen werden afgekondigd in een straal van 100 meter rond het perceel.
• Tijdens een verkennend bodemonderzoek (resultaten eind oktober 2022 gekend bij de Stad) uitgevoerd in opdracht van de OVAM werden er concentraties aan PFAS aangetroffen die een duidelijke aanwijzing zijn van een ernstige bodemverontreiniging in het vaste deel van de aarde en in het grondwater op het terrein. Het gebruik van PFAS-houdende blusschuimen bij het blussen van een brand op dit perceel ligt aan de basis van deze verontreiniging.
• De volgende stap is een uitgebreider onderzoek, een zogenaamd beschrijvend bodemonderzoek, waarbij de omvang van de verontreiniging in kaart wordt gebracht en er wordt nagegaan of sanering noodzakelijk is.
• Oktober – november 2022: Het Vlaams Departement Zorg adviseerde de Stad om de no regret-maatregelen te behouden op en rond deze site.
  Op de site en in een zone van 100m rond de site- te rekenen vanaf de perceelsgrens. Bekijk meer informatie op website van Vlaanderen.
  De betrokken eigenaars en bewoners ontvingen hierover een brief.

Vaartdijkstraat

• Tijdens een oriënterend bodemonderzoek werden er concentraties aan PFAS aangetroffen die een duidelijke aanwijzing zijn van een ernstige bodemverontreiniging in het grondwater op het terrein in de Vaartdijkstraat 5 – Alstom Brugge (het vroegere Bombardier).
• De volgende stap is een uitgebreider onderzoek, een zogenaamd beschrijvend bodemonderzoek, waarbij de omvang van de verontreiniging in kaart wordt gebracht en er wordt nagegaan of sanering noodzakelijk is.
• Maart - April 2023: Departement Zorg adviseerde no regret-maatregelen, op en rond deze site.
• No regret-maatregelen binnen een straal van 500 meter m.b.t. het gebruik van grondwater. Bekijk meer informatie op de website van Vlaanderen.
  De betrokken eigenaars en gebruikers ontvingen hierover een brief.

Als stadsbestuur vinden we het belangrijk dat de informatie zo volledig mogelijk is. Vandaar nog een aantal bijkomende zaken die van belang zijn in het geval van (mogelijke) PFAS-verontreiniging:

Oppompen grondwater

Indien het noodzakelijk is om grondwater op te pompen in een gekende no regret-zone, of waar de invloedssfeer reikt tot binnen een no regret-zone, om werkzaamheden uit te voeren op een bepaald terrein, adviseren we om het bemalingswater te laten analyseren op de aanwezigheid van PFAS en afhankelijk van het resultaat dienen er maatregelen genomen te worden om lozing van PFAS maximaal te vermijden.

Gebruik van grondwater voor landbouwactiviteiten

In het geval van gebruik van grondwater voor landbouwactiviteiten in een gekende no regret-zone: FAVV heeft richtsnoeren opgemaakt voor het opzetten van een monitoring in het kader van autocontrole door operatoren in de primaire dierlijke productie in PFAS-risicozones.

Lees meer

Grondwerken met grondverzet in een gekende no regret-zone

Voor wie grondwerken uitvoert op het terrein binnen een no regret-zone, met grondverzet, wordt aangeraden om bodemstalen te laten nemen en die te laten analyseren op de aanwezigheid van PFAS door een erkend labo. Afhankelijk van het al dan niet overschrijden van de richtwaarde zijn er te nemen maatregelen.

Kom meer te weten over PFAS-vervuling in Vlaanderen.

Kom op OVAM.Vlaanderen meer te weten over bodemverontreiniging.

Zaken die je zelf kan doen om blootstelling aan PFAS te verminderen

Je kan zelf een aantal zaken doen om de blootstelling aan PFAS te verminderen. Vlaanderen heeft daarvoor een checklist opgesteld. Lees meer.

In 2021 en 2022 onderzocht VITO de aanwezigheid van PFAS in de zee en in het zeeschuim in Knokke en De Haan. 

Nagenoeg geen PFAS in zeewaterstalen

In 2022 werden zeewaterstalen uit Knokke en De Haan onderzocht. Er werden nagenoeg geen PFAS gevonden.

Wisselende resultaten voor PFAS in zeeschuim

Uit verschillende metingen in 2021 en 2022 komt naar voren dat zeeschuim PFAS kan bevatten. De hoeveelheden wisselen afhankelijk van de plaats, het seizoen en het tijdstip. Welke factoren daarin een rol spelen, is nog onduidelijk.

Overzicht van de metingen:

• mei en juli 2021 - zeeschuim in Knokke: zeer lage PFAS-waarden. Zelfs bij eventuele intensieve blootstelling (door contact met de huid of inslikken) zouden er geen gezondheidskundige risicodrempels overschreden worden.
• mei 2022 - zeeschuim in Knokke: hogere PFAS-waarden
• juli 2022 - zeeschuim in De Haan: lagere PFAS-waarden dan in mei 2022, maar hoger dan in 2021
• oktober 2022 - zeeschuim in Knokke: de hoogst gemeten PFAS-waarden. Bij eventuele intensieve blootstelling kunnen er gezondheidskundige risicodrempels overschreden worden.

PFAS in het zeeschuim betekent nog niet dat kustgangers eraan blootgesteld worden en de PFAS opnemen in het lichaam. Alleen wanneer het zeeschuim wordt ingeslikt of bij contact met de huid, kunnen PFAS uit het schuim in het lichaam terechtkomen. Hoeveel PFAS iemand opneemt, hangt af van veel variabelen, zoals hoe lang de huid in contact blijft met het zeeschuim, hoeveel wordt ingeslikt, hoeveel PFAS er in het zeeschuim op dat moment aanwezig is, hoeveel zeeschuim er die dag op het strand of in de branding aanwezig is

Zeer beperkte risico’s voor uw gezondheid

Zolang je het zeeschuim niet in grotere hoeveelheden inslikt of er langdurig contact mee hebt, is het risico op te veel opname van PFAS uiterst beperkt.

Uit voorzorg adviseert het Departement Zorg volgende maatregelen:

• Speel niet in en met zeeschuim.
• Slik geen zeeschuim in. Krijgt u toch eens een slok zeeschuim binnen? Dan is uw opname van PFAS nog altijd heel beperkt is er geen risico voor uw gezondheid.
• Pas een goede hygiëne toe na een dagje strand: spoel uw lichaam af en was uw handen, zeker voor het eten.

Zwemmen, baden en spelen in zeewater houdt geen risico’s in voor de gezondheid, omdat de concentraties PFAS in zeewater veel lager zijn dan in zeeschuim.

Meer informatie

• factsheet ‘PFAS in zeeschuim(PDF bestand opent in nieuw venster)’
• VITO-eindrapport ‘PFAS in zeewater en zeeschuim’

Wat zijn PFAS?

PFAS – of (poly- en perfluoralkylstoffen) – zijn chemische stoffen die water-, vet- en vuilafstotend zijn. Daarom worden ze onder meer gebruikt in schoonmaakmiddelen en verpakkingen. Deze stoffen zijn echter ook niet of nauwelijks afbreekbaar. Sommige PFAS-stoffen kunnen daarom een risico vormen voor de gezondheid. Dit risico is afhankelijk van de hoeveelheid die – bijvoorbeeld via drinkwater – door het lichaam opgenomen wordt, de frequentie waarmee dit gebeurt en hoe lang dit gebeurt.

Wat zijn no regretmaatregelen?

No regretmaatregelen zijn maatregelen vanuit het voorzorgsprincipe die worden aanbevolen rond een medisch milieukundige problematiek waarover nog niet alle wetenschappelijke kennis aanwezig is. Ze kunnen veranderen in tijd, ruimte en inhoud naargelang er meer data en inzicht beschikbaar komen.

No regretmaatregelen zijn maatregelen in het kader van de volksgezondheid:

• Ze helpen om de blootstelling aan PFAS en andere chemische stoffen te verminderen, en om opstapeling en milieugezondheidskundige schade in het lichaam te beperken en te voorkomen.
• De maatregelen moeten de inwoners duidelijk informeren om gedrag aan te passen, met speciale aandacht voor risicogroepen.
• De maatregelen komen tot stand na een afweging van de risico’s rond epidemiologie, volksgezondheid, toxico-kinetische aspecten en eventueel individuele ziekteverschijnselen.